Uitgelezen: Stedelijke gebiedstransformatie; Strategisch sturen in de veranderende stad
Stedelijke gebiedstransformatie gaat allang niet meer alleen over bouwen. Het draait om samenwerken, verbinden en het meenemen van verschillende belangen. Hoe zorg je dat plannen niet alleen goed, maar ook gedragen zijn? Voor Partispiratie zocht ik in de uitgave naar de thema’s participatie en samenwerken.
Auteur: Sabine van Wylick
Soms begint een gebiedstransformatie met enkele grote partijen, een beknopt verhaal over de toekomst van het gebied, een verzameling afspraken over het samenwerkingsproces en een eenduidige businesscase. Maar nog vaker beginnen transformaties met versnipperde complexe krachtenvelden van nieuwe en bestaande eigenaren en gebruikers en zijn er, zeker naarmate de plannen op gang komen, meer spelers nodig. Niet alleen voor een breder draagvlak, maar ook voor creativiteit, nieuwe ideeën, andere middelen, expertise en een verbreding van het verhaal van de gebiedstransformatie. Managers van gebiedstransformaties zijn aan zet om vitale allianties aan te gaan en daarbij om te gaan met conflicten of belangentegenstellingen.
Opbouwen lokale verankering
Het kan lijken alsof al die uiteenlopende actoren louter tegengestelde belangen hebben. Soms willen verschillende actoren iets om verschillende redenen, maar komen ze toch tot gezamenlijke besluiten, acties en zelfs investeringen. De kunst is om al deze partijen en hun belangen en prioriteiten goed te begrijpen en vervolgens slim te verbinden tot een groter en gezamenlijk (gebieds-)verhaal of missie. Zo wordt niet alleen de fysieke transformatie van het gebied in beweging gebracht, maar wordt ook de lokale verankering van initiatieven en de organisatorische veerkracht voor de lange termijn opgebouwd.
‘Participatie is zowel een voorwaarde als een aanwinst en zowel een struikelblok als een kans’
Samenwerking met maatschappelijke organisaties
Samenwerkingsvormen die alleen zijn gericht op publieke en private (vastgoed) partijen zijn vaak niet toereikend. Er is verbreding nodig met maatschappelijke organisaties en andere gebiedsgebruikers. Te denken valt aan zorgorganisaties of onderwijsinstellingen. Zij kunnen een aanjagende functie hebben, omdat zij een duidelijk profiel aan het gebied kunnen geven. Ook de woningcorporaties verdienen speciale aandacht, onder meer als betrouwbare partner voor het afnemen van woningen. Naast woningcorporaties spelen ook (semi)publieke organisaties een rol, zoals nuts-, infrastructuur- en openbaarvervoersbedrijven. Deze worden idealiter in een vroeg stadium aan tafel uitgenodigd, zodat zij op tijd kunnen adviseren en anticiperen op plannen. Waterschappen, Natuurmonumenten of Staatsbosbeheer kunnen kennis en data inbrengen en zo helpen de plannen voor de gebiedstransformatie klimaatadaptiever en meer natuurinclusief te maken.
‘Top led, bottom fed’
Bij gebiedstransformatie kan het initiatief uit verschillende hoeken komen. Gemeente, projectontwikkelaars of maatschappelijke actoren kunnen in actie komen. Maar net zo goed pakken bestaande eigenaren, ondernemers of bewoners in een gebied de handschoen op. Daarnaast zien we ook regelmatig onafhankelijke bottom-up initiatieven. Het gaat om het zoeken naar onderdelen die organischer en bottom-up kunnen worden aangepakt, dan wel meer top-down moeten worden aangestuurd. Maar top-down sturing betekent niet dat de omgeving en maatschappelijk draagvlak geen rol spelen. Eerder geldt het adagium: ‘Top led, bottom fed’.
‘Bied meerdere ‘instap-momenten’ in je participatie'
Participatie is zowel struikelblok als kans
Participatie is zowel een voorwaarde als een aanwinst en zowel een struikelblok als een kans. Partijen kunnen het oneens zijn met de plannen en bezwaar maken. Vanuit enthousiasme kunnen ze juist ook ambassadeurs worden of mee willen doen met allerlei initiatieven. Participatie gaat daarbij om veel meer dan alleen draagvlak vinden. Het is belangrijk om vroeg te starten met participatie. Tegelijkertijd leert de ervaring dat niet iedereen altijd vroegtijdig kan en wil participeren. Daarom is het van belang om meerdere ‘instap-momenten’ te bieden, waarbij wordt aangegeven wat er in een voortraject al onomkeerbaar is besloten. Zo worden de verwachtingen van participanten goed gemanaged.
‘Erken conflicten om de kans op overeenstemming te vergroten’
Erken het conflict
Omgevingsparticipatie organiseren betekent ook een mogelijke confrontatie met onenigheid en conflict. Om de kans op overeenstemming te vergroten, moeten het verschil van inzicht en het conflict erkend worden. Openheid is een goede start: ruimte geven zodat partijen zich welkom weten en hun vraagstukken mogen inbrengen. Daarnaast is het beschermen van kernwaarden van actoren een belangrijke voorwaarde om te participeren in een proces, om zo tot een gedragen of rechtvaardig plan te komen.
Meer informatie: https://stedelijketransformatie.nl/publicaties/stedelijke-gebiedstransformatie
Op de hoogte blijven van nieuwe inspiratie-artikelen? Meld je aan voor de Partispiratie Updates