Wat als de uitkomst van participatie niet is wat je had gehoopt

Auteur: Michelle Witte (eigenaar ParticipatiePlan)

Samen met de omgeving plannen maken, belangen afwegen, inzichten ophalen. Het klinkt allemaal zo mooi. Tot het moment dat de uitkomst niet past bij wat je als initiatiefnemer voor ogen had. Dan komt de echte vraag: wat doe je dan? Ik zie het in mijn werk regelmatig gebeuren. De neiging ontstaat om de uitkomst terzijde te schuiven of te “herinterpreteren”. Maar is dat wel verstandig?

Moet je de uitkomst eigenlijk niet gewoon accepteren?

Voordat je nadenkt over hoe je het recht kunt trekken, is de eerste vraag misschien wel: moet je dat willen? Is het echt zo erg dat de omgeving iets anders heeft ingebracht dan je zelf had bedacht? Soms levert dat juist inzichten op die beter passen bij de plek of de mensen die er wonen. De tweede vraag is, is het het waard om het vertrouwen te schenden? Want wie een participatietraject organiseert en daarna de uitkomst niet lijkt serieus te nemen, staat jarenlang met 1-0 achter. Vertrouwen komt te voet en gaat te paard. En als de omgeving eenmaal denkt dat jouw proces “voor de vorm” was, dan krijg je die geloofwaardigheid niet snel meer terug. Als je niet met de uitkomst kunt leven, dan moet je met de billen bloot. Zeg eerlijk waarom, wat de afweging is en waar de grenzen liggen. Menselijkheid en transparantie wegen hier zwaarder dan het redden van het gezicht.

Had je het kunnen voorkomen?

In veel gevallen wel. Teleurstellende uitkomsten ontstaan vaak al bij de start van een traject. De belangrijkste oorzaak is onduidelijkheid over de beslisruimte. Projectleiders gaan vaak van start, zonder daar eerst goed op door te vragen bij ‘de beslisser’ (bijvoorbeeld bestuurders). Participatie werkt alleen als er nog iets te kiezen valt. Als de richting eigenlijk al vaststaat, maar de omgeving dat niet weet, loop je bijna gegarandeerd tegen frustratie aan.

Wees daarom vanaf het begin helder over wat vaststaat en waar ruimte is. Wat mag de omgeving mee bepalen en wat niet? Waar willen we vooral niets meer over ophalen bij de omgeving? Wanneer wordt beslist en door wie? Dat lijkt een detail, maar het is het fundament van eerlijk samenwerken. Ook de vorm en timing maken veel uit. Als je te laat begint, is de speelruimte vaak te klein. Als je te breed begint, verlies je focus. Een goed participatieproces heeft duidelijke fases met zichtbare momenten van invloed en terugkoppeling.

En als het toch misgaat?

Soms loopt het anders dan gedacht. De uitkomst verrast, de besluitvormer schrikt, of de belangen botsen te hard. Wat dan? De eerste stap is erkenning. Zeg wat er is gebeurd en waarom de uitkomst ingewikkeld ligt. Gebruik geen beleidsmatige taal, maar spreek menselijk. Het liefst face-to-face. Vervolgens, heropen het gesprek alleen als het zin heeft. Maak duidelijk dat niet alles meer openligt, maar dat je nog wél wilt kijken hoe het beter kan. Zelfs als je keuzes maakt die niet populair zijn, kun je laten zien dat ze zorgvuldig tot stand kwamen.

Kun je vertrouwen herstellen?

Ja, maar niet altijd. Vertrouwen is breekbaar, zeker als mensen het gevoel hebben dat hun inzet niet serieus is genomen. Toch kan een open houding veel goedmaken. Deel je afwegingen, wees zichtbaar, kwetsbaar en blijf bereikbaar. Evalueer met de betrokkenen wat er goed ging en wat niet. Dat klinkt eenvoudig, maar het wordt zelden gedaan. Juist in dat gesprek ontstaat vaak weer begrip.

Tot slot Participatie is geen garantie op de uitkomst die je had gehoopt. En dat is misschien maar goed ook. Het gaat niet om gelijk krijgen, maar om een beter besluit, gedragen door meer belanghebbenden en de omgeving. Durf dus eerlijk te zijn over je ruimte, wees open als het tegenvalt en hou vast aan menselijkheid.

Ik ben benieuwd hoe jullie hierover denken. Moet je een uitkomst altijd accepteren, of mag je soms teruggrijpen als je erachter komt dat de koers niet klopt? Ik hoor graag hoe anderen dit ervaren in de praktijk van participatie en omgevingsmanagement. Deel het in de LinkedIn groep!

Heb je ook een artikel geschreven dat interessant is voor vakgenoten? Deel het op Partispiratie, neem hiervoor contact op.

Op de hoogte blijven van interessante inspiratie-artikelen? Meld je dan aan voor de Updates!